Pridjevi u medicini tvoreni sufiksom –(at)ozan

Klječanin Franić, Ž.

Željana KLJEČANIN FRANIĆ, prof., Veterinarski fakultet Sveučilišta u Zagrebu

U hrvatskom medicinskom jeziku postoji određen broj naziva od kojih se pridjevi izvode sufiksom –(at)ozan: angina → anginozan, edem → edematozan, koma → komatozan itd. Sufiks –(at)ozan prilagođeni je oblik latinskog sufiksa –(at)osus, odnosno engleskog sufiksa –(at)ous, i u općem jeziku ima opće opisno značenje. Opisno značenje ovaj sufiks ima i u tvorbi pridjeva u medicini, naime njime se upućuje na obilježje bolesti (ulcerozni kolitis), stanja (komatozni bolesnik) i patoloških procesa (parenhimatozno krvarenje).
Pridjevi tvoreni sufiksom –(at)ozan pritom označuju opskrbljenost i zahvaćenost (v. tablicu).

Kod navedenih imenica riječ je o nazivima za tvorbe koje se nalaze kod određenih patoloških stanja u ljudi i životinja, a pridjevi koji se od njih tvore opisni su pridjevi kojima se pobliže opisuje patološko stanje. Od ovih imenica pridjevi se tvore isključivo sufiksom –(at)ozan i ne postoji usporedna tvorba domaćim sufiksima –ni i –ski, dakle isključivo nalazimo oblike aftozan, nodozan, polipozan itd.

Postoje međutim i imenice od kojih se pridjevi, osim sufiksom –(at)ozan, tvore i drugim sufiksima, međutim njihovo značenje u tom slučaju nije jednako značenju tvorenice na –(at)ozan. To pokazuju izvedenice od imenica gangrena, granulom i membrana:
gangrena:

gangrenozan – koji je zahvaćen gangrenom → gangrenozna piodermija
gangrenski – koji se odnosi na gangrenu → antigangrenski serum

granulom:

granulomatozan – koji je sastavljen od granuloma → granulomska vrećica
granulomski – koji se odnosi na granulom → granulomska vrećica

membrana:

membranozan – koji je prožet opnom → membranozni dio mokraćne cijevi
membranski – koji se odnosi na membranu → membranski potencijal mirovanja

Kod ovih je pridjeva pravilna upotreba i jednog i drugog oblika, ovisno o tome je li riječ o opisnom (membranozan) ili odnosnom značenju (membranski). Ti pridjevi nisu kontekstualno zamjenjivi, naime svaki od njih dolazi uz određene nazive.

Postoje također pridjevi koji se pogrešno tvore sufiksom –ozan, a među njima su u upotrebi najčešće medikamentozan i infekciozan. Ti su pridjevi doslovne (tvorbene) prevedenice engleskih pridjeva medicamentous i infectious, a u hrvatskom bi se jeziku trebali tvoriti domaćim sufiksom –ni i –ski. Tako bi pravilno tvoren pridjev od imenice medikament bio medikamentni (primjerice medikamentna terapija), a od imenice infekcija pridjev bi bio infektivan ako je riječ o opisnom značenju (infektivne bolesti – zarazne bolesti, npr. infektivna anemija kopitara) ili infekcijski ako je riječ o odnosnom značenju (infekcijski artritis – artritis uzrokovan infekcijom, nije zarazan za druge jedinke).

U prvoj su skupini dakle pravilno tvoreni opisni pridjevi koji nemaju varijante tvorene drugim sufiksima (aftozan, polipozan), u drugoj su skupini pridjevi koji, ovisno o sufiksu, imaju različito značenje (parenhimatozan ≠ parenhimski, venozan ≠ venski), a u trećoj su skupini nepravilno tvoreni pridjevi (medikamentozan → medikamentni, infekciozan → infektivni/infekcijski).